Türkiye’nin son 40 yıllık ekonomi politikasına baktığımızda, özelleştirme kelimesi başlı başına bir dönemin tanımı haline gelmiştir. 1980'li yıllardan itibaren hız kazanan bu süreç, kamuya ait fabrikaların, tesislerin, bankaların ve hatta limanların özel sektöre devredilmesiyle şekillendi. Ancak bugün dönüp baktığımızda, özelleştirme politikalarının ülkeye ne kazandırdığı kadar, neleri kaybettirdiğini de sorgulamak zorundayız.

Devletin elinde bulunan bazı kurumların satılması, başlangıçta "verimliliği artırmak", "bütçeye kaynak sağlamak" ve "devletin ekonomiden elini çekmesi" gibi gerekçelerle savunuldu. Ancak zaman içinde birçok özelleştirme kararının, kamu yararından çok, kısa vadeli mali ihtiyaçlar ve siyasi çıkarlar doğrultusunda alındığı görüldü.

Özelleştirilen kurumlara bakalım: TEKEL, SEKA, TÜPRAŞ, Telekom, Erdemir, PETKİM, şeker fabrikaları… Bu kuruluşlar, sadece üretim yapan tesisler değil, aynı zamanda binlerce kişiye istihdam sağlayan, ülke sanayisinin omurgasını oluşturan değerlerdi. Bugün pek çoğunun kapandığını, küçüldüğünü ya da yabancı sermayenin eline geçtiğini görüyoruz.

En dikkat çekici örneklerden biri Türk Telekom’dur. Stratejik öneme sahip olan bu kurum, borçla alınmış, kârı yıllarca yurt dışına aktarılmış, sonunda tekrar devletin sırtında bir yük haline gelmiştir. Şeker fabrikalarının satışıyla birlikte pancar üreticisi köylü, SEKA’nın kapatılmasıyla kağıt üretimi dışa bağımlı hale gelmiştir.

Özelleştirmeyle devletin ekonomideki rolü küçültülmüş gibi görünse de, gerçekte büyük kamu zararları, işsizlik, plansızlık ve stratejik alanların kontrolünün kaybı gibi sonuçlar doğmuştur. Üstelik elde edilen gelirler üretken yatırımlara değil, çoğunlukla bütçe açıklarını kapatmaya ya da borç ödemeye gitmiştir. Yani bir anlamda geleceğimizi satarak günü kurtarmaya çalıştık.

Kuşkusuz her devlet işletmesi mükemmel yönetilmiyor olabilir. Ancak çözüm, bu kurumları özelleştirmek değil, şeffaflık ve liyakat temelli bir yeniden yapılandırma ile kamusal hizmetlerin niteliğini artırmak olabilirdi. Oysa bugün geldiğimiz noktada kamu eliyle kalkınma hedefi rafa kaldırılmış durumda.

Türkiye’nin tekrar üretim odaklı, kamusal yararı gözeten bir ekonomik yaklaşımı benimsemesi elzemdir. Özelleştirmenin arkasına saklanmak yerine, devletin asli görevlerini hatırlaması ve bu görevleri güçlü şekilde yerine getirmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, satılan sadece kurumlar değil, aynı zamanda ülkenin bağımsızlığı ve geleceği olur.

Bu noktada sadece Türk Telekom'un özelleştirilmesi ile ilgili birkaç bilgiyi paylaşmak istiyorum: 2005 yılında Türk Telekom’un %55 hissesi, Lübnanlı Hariri ailesine ait Oger Telecom’a 6.55 milyar dolara satıldı. Oger bu parayı ödemek için Türk bankalarından kredi kullandı. Yani Türk Telekom’un hisseleri adeta kendisinin gelirleri teminat gösterilerek satıldı.

Yabancı şirketin, devlete ait bir kurumu kendi kârı için kullanıp, hiçbir sanayi yatırımı yapmadan kârları yurtdışına aktardığı ortaya çıktı.

Oger, Türk Telekom’un taşınmazlarını ipotek ettirerek aldığı kredileri geri ödemedi.

2018’de Türk Telekom iflasa sürüklendi. Bankalara devredildi. Devletin yeniden müdahale etmek zorunda kaldığı bu süreçte kamunun zararı milyar dolarları buldu.

Telekom'un alt yapıya yatırım yapmadığı, teknolojik gelişmeleri ertelediği ve bunun Türkiye’nin dijitalleşmesini geciktirdiği sıkça dile getirildi.

Hariri ailesiyle olan siyasi ilişkiler ve bu süreçteki "siyasi kolaylıklar" da tartışmalara neden oldu.

Bugün gelinen noktada, Türk Telekom millî bir kurum iken, özel çıkarların denetimine girmiş, sonunda devlet yine müdahale etmek zorunda kalmıştır.